Tìm hiểu về hoa lan. Hoa của một cây lan có thể nói là phần quan trọng nhất của họ nhà Lan. Nó quyết định đến khả năng tiến hoá của Họ Lan. Cùng Lan Tự nhiên, chúng ta hãy đi tìm hiểu cấu trúc của một bông hoa lan nhé
Lan thuộc trong nhóm đơn tử diệp (tức là một lá mầm). Do vậy số cánh hoa lan sẽ là bội số của 3. Điều này có thể nhìn thấy ở hầu hết các chi trong Họ lan. (Có một điểm ngoại lệ với nhóm lan Hài – Lan tự nhiên sẽ đề cập sau).
Số cánh hoa là bội số của 3: 3 lá đài và 3 cánh hoa dính vào đáy bầu noãn. Một cánh hoa sẽ biệt hoá thành môi và đây là đặc điểm dễ nhận diện nhất của hoa lan. Một điều đặc biệt là hoa lan vặn xoắn từ 30-200 độ để sau khi nở, phần môi đưa ra phía trước và hoa không bị hướng lên trời. Các bạn để ý hoa Dendrobium sẽ xoắn dần trong quá trình nở.
Bầu noãn hạ, dính liền với các bộ phận của hoa. Điều đặc biệt ở nhóm lan tiến hoá cao (Epidendroideae). Bầu noãn hầu như hoà tan vào cuống hoa mà mắt thường không thể phân biệt được.
Có một điểm đặc biệt nữa mà chỉ có nhóm hoa lan mới xuất hiện. Thay vì ở các thực vật ngoài hoa lan, nhị, nhụy, chỉ nhị, chỉ nhụy và nuốm có thể phân biệt dễ dàng. Nhưng ở nhóm hoa lan sự “tiết kiệm” đến mức các cấu trúc trên trở thành một cấu trúc độc nhất: đó là Cột (column), hay còn gọi là trục hợp nhụy. Cột là sự hợp nhất giữa 3 chỉ nhị và 1 chỉ nhụy để tạo thành cấu trúc chắc chắn khó bị phá huỷ. Điểm đặc biệt là thay vì tồn tại thành các bao phấn rời rạc, chúng liên kết lại tạo thành các phấn khối tẩm sáp khó bị rã trong nước. Chỉ có dịch từ nuốm tiết ra mới có khả năng hoà tan và làm hạt phấn nảy mầm.
Lan có một cấu trúc đặc biệt, đó là Nắp (Rostellum). Đây đưnợc xem như một “màng trinh” của lan vì muốn giải phóng phấn khối phải phá đi “màng trinh” này để phấn khối, đính trên gót, có thể bám vào côn trùng mà mang đi.
Vậy là ta đã biết được cấu tạo của một hoa lan như thế nào rồi. Tuy nhiên hầu hết những cây lan lại nhiều hơn 2, 3 hoa. Cá biệt nhiều loài có số lượng hoa dễ dàng đạt đến con số 100 trên 1 cành hoa. Hoa lan rất hiếm khi mọc đơn độc. chúng mọc trên một PHÁT HOA (inflorescence) (chúng ta quen gọi là VÒI HOA). Đây là khái niệm chỉ một cành mang tất cả hoa có thể có trong 1 đơn vị ra hoa.
Ví dụ: một giả hành ra 1 vòi hoa, ta gọi đó là 1 phát hoa. Một giả hành ra nhiều vòi hoa khác nhau, ta gọi là nhiều phát hoa.
Phát hoa của lan có thể mọc ở nhiều vị trí khác nhau của giả hành tuỳ theo loài. Thường với số lượng hoa lớn và kích thước hoa to, phát hoa có xu hướng mọc ở đáy giả hành (dòng lan Hoàng Hậu, Cymbidium, Coelogyne,…). Trong khi ở dòng lan đơn thân, phát hoa chỉ mọc ở nách lá mà thôi.
Sự ra hoa ở đáy giả hành có 2 xu hướng. Thường thì phát hoa mọc ở đáy song song với sự hình thành giả hành mới. Trường hợp còn lại – giả hành trưởng thành rồi mới ra phát hoa
Xem thêm: Tên tiếng Anh 1 số loài hoa lan