Không giống như động vật, Thực vật nói chung và Phong Lan nói riêng không thể di chuyển để tránh rét hoặc tự tỏa nhiệt để giữ ấm cơ thể. Cơ chế phát triển và tiến hóa các các loài thực vật từ nhiều năm trước, giúp chúng thích nghi với điều kiện sống ở những vùng lạnh.

Đa số các loài Phong lan có giới hạn nhiệt độ thấp bị hại là 10 — 12°c. Dưới nhiệt độ đó, chúng giảm sinh trưởng phát triển hoặc thậm chí có thể chết. Tuy nhiên, cùng một số cây nhưng sống ở các vùng địa lý khác nhau có khả năng chịu nhiệt độ thấp khác nhau đó là do thích nghi dần với điều kiện nhiệt độ thấp.

1. Tác động của nhiệt độ thấp

– Nhiệt độ thấp làm cho lá cây bị héo do nhiệt độ thấp ức chế sự hút nước của hệ rễ và sự vận chuyển nước của hệ mạch. Đó là lý do vì sao vào mùa lạnh cây hay bị héo lá tóp thân dù độ ẩm môi trường vẫn được duy trì.

– Nhiệt độ thấp làm tổn hại đến màng tế bào, màng các bào quan gây ức chế quang hợp của lá, làm giảm hô hấp, ức chế các quá trình tổng hợp nhất là tổng hợp protein do các enzim hoạt động yếu.

– Ở nhiệt thấp màng Nguyên sinh chất bị tổn hại làm tăng tính ngoại thấm nên thất thoát chất dinh dưỡng của tế bào.

– Nhiệt độ thấp ảnh hưởng đến cấu trúc và chức năng bộ rễ. Sự hút nước và chất khoáng bị giảm mạnh làm cho cây thiếu nước và chất dinh dưỡng.

– Ở các cây không chịu lạnh các lipid của màng có tỷ lệ chuỗi axit béo bão hoà cao hơn cây chịu lạnh, do đó gặp lạnh màng có khuynh hướng đổi thành trạng thái bán tinh thể. Khi tính lỏng của màng kém, các protein của màng không hoạt động bình thường dẫn đến hậu quả xấu cho sự vận chuyển các chất, sự biến đổi năng lượng và hoạt động enzim.

2. Biện pháp khắc phục

– Chọn loài phù hợp với điều kiện khí hậu môi trường.
– Chọn thời điểm hợp lý để nhân giống.
– Rèn luyện cây con thích nghi dần với điều kiện nhiệt độ thấp.
– Bón phân hợp lý, nhất là kali là dạng phân có khả năng giúp cây chống rét tốt.
– Thực hiện các biện pháp chăm sóc hợp lý.

3. Áp dụng lên cây Phong lan trồng trong môi trường vườn nhà

Cá nhân mình chơi và chăm lan với tiêu chí thuần cây theo điều kiện thực tế nhà mình. Tuy nhiên, khi thời tiết quá bất lợi hay đối với những cây lan quý có giá trị từ vài triệu đến vài chục triệu/cm thì mức độ rủi ro quá cao cần phải có những biện pháp chăm sóc, hỗ trợ đúng cách để cây vượt qua mùa lạnh.

– Những dấu hiệu dễ nhận biết nhất khi cây đã quá giới hạn chịu lạnh là xuất hiện những vết “bỏng lạnh” trên lá.

– Cây lan chịu lạnh tốt nhất là trong quá trình ngủ, nghỉ. Thời điểm này ở miền Bắc, một số cây như Ht Kèn, Long tu lào, Long tu xuân, Ht Vôi … đã xuống hết lá và bước vào mùa nghỉ nên hoàn toàn yên tâm. Một số cây Phi điệp nguồn gốc Nam Lào và Tây nguyên đã đứng ngọn, phình thân hết cỡ cũng vậy. Với những keiki còn non, nên tránh rét thụ động bằng cách để chỗ khuất gió, bọc nilon …

– Không dùng phân bón có hàm lượng N cao khi nhiệt độ xuống thấp mà phải tăng K. Cũng có thể dùng Nano đồng (15 ngày/lần).

– Lưu ý:

+ Dù tăng cường Nano đồng hay Kali giúp cây chống chịu rét thì cũng cần thực hiện trước khi bước vào vụ rét 1 – 2 tháng.

+ Nano đồng và bạc có tác dụng phòng bệnh hơn chữa bệnh.

+ Nano đồng có thể pha chung với các loại phân bón và thuốc trừ bệnh nhưng Nano bạc thì không.

+ Cách tốt nhất và có tính bền vững là bổ xung cân đối và đầy đủ các nguyên tố đa lượng (N, P, K) và vi lượng (TE) trong suốt quá trình chăm sóc.

P/s: Đọc hết bài này những người có vườn đáp ứng điều kiện môi trường tốt: nền đất, đầy đủ nắng, gió và ẩm … sẽ cho rằng không cần thiết. Gần đúng! Trong điều kiện môi trường tốt, cây sẽ tự tổng hợp những chất cần thiết để hạn chế tác động xấu của thời tiết bất lợi. Nhưng nếu trồng lan trong điều kiện xung quanh là tường gạch và bê tông, 1-2 tiếng nắng/ ngày, 24/ 24 hun hút gió mùa Đông bắc … Bạn biết đấy, nó lại là phạm trù khác!